Alkan Şahin
İstanbul’da Otizm ve Hayat Kulübü Merkezi’nde 3 otizmli bireyin aileleri, çocuklarının darp edildiği ve eziyet gördüğü gerekçesiyle şikâyette bulundu. Soruşturma kapsamına giren evraklarda otizm merkezlerinin denetimsizliği ve yasal boşlukları gözler önüne serildi. Otizmli bireylerin eğitim aldığı kurumların, Sıhhat Bakanlığı ile Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı tarafından denetlenmediği ortaya çıktı. Gençlik ve Spor Bakanlığı ise kurumu sırf “Özel Vücut Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmenliği” kararları çerçevesinde denetlediği anlaşıldı. Çocukların eziyet gördüğü şikayetiyle hakkında 2015 yılında soruşturma başlatılan Otizm ve Hayat Kulübü’nün birinci duruşması bakanlıklardan gelen geç karşılıklar ve sanıkların tabirlerinin geç alınmasıyla birlikte 7 yıl sonra görüldü. Merkez ise, açıldıktan 10 ay sonra ruhsat almasının akabinde, sahibinin dilekçesi ile kapatıldı. İstanbul’da sayısı 100’ü aşkın olan ve otizmli bireylerin özel eğitim aldığı kurumların denetlenmediği anlaşılırken kuruluş prosedürleri gereği yalnızca vergi dairesi kaydı olan özel kurumların eğiticileri, yeterlilikleri ve eğitim tipleri, kurum sahibine ve yöneticilerin inisiyatifine kaldığı görüldü.
Otizmli bireyler Barış Gedikoğlu, Ahmet Şoför ve Mustafa Recep Koç’un ailesi, çocuklarının İstanbul Zekeriyaköy’deki Otizm ve Hayat Kulübü Merkezi’nde eğitim aldıkları sırada fiziki şiddet ve eziyete maruz kaldıkları gerekçesiyle 2015 yılında Otizm Merkezi’ne, çalışanlarına ve sahibine cürüm duyurusunda bulundu.
10 ay ruhsatsız çalıştı
Savcılık, şüpheliler Erbil Ç. Mehmet Arif P. Muhsin Noyan K ve Selçuk T. hakkında ‘kendisini bedenen ve ruhen savunamayacak bireye karşı ihmal suretiyle kolay yaralama’ suçlamasıyla soruşturma açtı. Soruşturmada Otizm ve Hayat Kulübü sahibi Nilüfer C’nin isminin geçmemesi dikkat çekti.
Kaynaklardan edinilen bilgiye nazaran Otizm ve Hayat Kulübü’nün sahibi Nilüfer C.’nin oğlu da otizm bireyi ve oğlunun bakımının daha uygun sağlanması ismine bu tesisi 2014 yılında kurdu. Tesis kurulduktan 10 ay sonra, 11/02/2015’te gerekli müsaadeleri ile ruhsat alabildi. Otizmli bireylerin Ömür Kulübü Merkezi’nde gördüğü şiddetin akabinde ailesi 14/06/2015 yılında hata duyurusunda bulundu.
Sağlık Bakanlığı “denetlemiyor”
Dosya kapsamında savcılık 2018 yılında; Sıhhat Bakanlığı, Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı’ndan kurumun “denetlenme durumu” hakkında yazı istedi. Sıhhat Bakanlığı 2020 yılında savcılığa yazdığı cevapta, “Otizm Spor ve Ömür Derneği isimli kuruluşa ilişkin kontrol ünitemizin misyon ve uhdesinde yer almaması nedeniyle rastgele bir süreç yapılmamıştır” sözlerine yer verdi.
Otizmli bireylerin bulunduğu ömür kulübü Sıhhat Bakanlığı tarafından denetlenmemesi şaşkınlık yaratırken, birebir yanıt Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanlığı’na bağlı Aile, Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Vilayet Müdürlüğü’nden geldi. 2018 yılında savcılıktan sorulan soruya 2020 yılında verilen cevapta şu sözler yer aldı: “Bakanlığımıza bağlı bir kuruluş olmamasından dolayı kuruluşun denetlenmesine yönelik Müdürlüğümüzce rastgele bir süreç tesis edilmediği tespit edilmiştir.”
Gençlik ve Spor Bakanlığı tek bir unsura nazaran denetliyor
Savcılık tarafından karşılık istenen üçüncü ve son bakanlık olan Gençlik ve Spor Bakanlığı ise kurumun yalnızca “Özel Vücut Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmenliği” kararları çerçevesinde denetlendiğini söyledi. Verilen karşılıkta yalnızca vücut eğitimi ve spor faaliyetlerinin yürütüldüğü alanlara dikkat çekildiği lakin ‘otizmli’ bireylere özel bir uygulamanın olmadığı görüldü. Verilen karşılıkta şu sözler yer aldı:
“Özel Vücut Eğitimi ve Spor Tesisleri Direktörlüğü 14. unsur uyarınca özel vücut eğitimi ve spor tesisi spor kısmının ilgili federasyonlarınca öngörülen ölçü ve asıllarına uygun olup olmadığı bu yönetmelikle aranılan kaideleri taşıyıp taşımadıkları, genel ahlak kurallarına, ilgili spor kolunun maksadına ve kuralına uygun faaliyet yapıp yapmadıkları konusunda ilgili federasyon başkanlıkları ilgili ünitelerince her vakit denetlenebilir”
Apar topar kapatıldı
Gençlik ve Spor Bakanlığı ayrıyeten kurumun tarihinde 08/03/2015 ve 14/12/2015 tarihinde olmak üzere 2 kez denetlendiğini, kurumun sahibi Nilüfer Ç’nin dilekçesi doğrultusunda kurumun 07/03/2016 tarihinde kapandığını açıkladı. 11/02/2015’te ruhsatını alan Otizm ve Ömür Kulübü 16 ay çalıştıktan sonra kapandı. Kurum bu tarihler ortasında yalnızca 2 kez denetlendi. Kurum hakkında şiddetten ötürü 14/06/2015 yılında hata duyurusunda bulunuldu.
Çelişkili açılış tarihi
2015 yılında başlatılan soruşturma kapsamında şüphelilerden Mehmet Arif P.’nin tabiri 2019 yılında alındı. Tabirinde 2013 yılında kurumda çalışmaya başladığını söyleyen kuşkulu, stajyer olarak misyon yaptığını vurguladı. Fakat kurumun 2015 yılında ruhsat aldığı soruşturma belgesinde sabit olduğu görüldü.
İlk duruşmadan
İlk duruşmada Otizmli bireylerden Barış Gödekoğlu’nun babası Ali Gödekoğlu, Otizm ve Spor Kulübü’nde Barış’ın düştüğünü fakat hastaneye götürülmediğini söyledi. Sanıklardan Erbil Ç, Barış’ın hastaneye götürülmemesinin sebebinin, durumu “o kadar önemli olduğunu anlayamamalarından” kaynaklandığını argüman etti.
Ali Gödekoğlu söylediklerini kendisi de davanın müştekilerinden olan ve birebir spor merkezinde eğitim gören Ahmet Sürücü’nün babası Hüseyin Sürücü’nün görgü tanıklığına dayandırdı. Hüseyin Şoför gördüklerini davanın birinci duruşmasında hâkime şöyle anlattı:
“Kendi oğlumuz için spor merkezine gittiğimizde Barış’ın kolundan esnek bir iple tavana asılmış olduğunu gördük. Filistin askısı üzereydi. Çocuğun kolunu açma idmanı diye kolu tavana bağlıyken Barış’ı merdivenlerden indirmeye çalışıyorlardı. Çocuk acısından bağırıyordu fakat onlar bunu yapmaya devam ediyorlardı.”
Otizmli birey bisiklete bindirildi
Baba Gödekoğlu’nun tezleri ortasında kurumdan yetkililerin oğluna zorla yemek yedirirken dişine kaşıkla vurduğu için Barış’ın ön dişlerinden birini kırdığı ve öteki bir gün de kuruma gittiğinde beş kişinin, oğlunun göğsüne bastırarak üstüne çullandığı da yer aldı.
Kurum yöneticisi sanık Noyan K. ise bisiklet kazasında ve sonrasında ihmal olmadığını, kazanın yaşandığı üzerinde iki tane kasis bulunan yolun “bisiklet kullanımına uygun” olduğunu söyleyerek kendisini savundu.
Aynı davanın mağdurlarından otizmli birey Ahmet Sürücü’nün babası Hüseyin Şoför ise 2014 yılında her zamanki üzere oğlunu kurumdan almaya gittiğinde, oğlunu havlulara sarılmış halde ve her yerine buzlar konulmuş halde bulmuş. Oğlunun bedeninin çeşitli yerlerinde morluklar olduğunu fark edip nedenini sorduğunda, Ahmet Sürücü’nün o dönemki eğitmeni ve davanın sanıklarından Selçuk T., “üç basamaklı bir merdivenden kendisiyle birlikte düştüğünü” söylediğini bildirdi. Baba Hüseyin Şoför, hâkim karşısında “Oğlundaki morlukların hiçbirinin birlikte düştüklerini söyleyen eğitmende bulunmadığını” anlattı. Şoför ailesi, oğullarının taammüden darp edildiğini ve mahkemeye ilettikleri fotoğraflarda da görülen “kaş, dudak, boyun ve mahrem yerlerindeki morlukların” üç basamaktan düşmekle açıklanamayacağını düşündüğünü söz etti.
Mustafa Koç vefat etti
Üçüncü mağdur Mustafa Koç ise şiddet gördüğü bu merkezden devlet bakımevine alındıktan sonra hayatını yitirdi. Müşteki olarak duruşmaya katılan anne, oğlunu “mecbur kalarak” ömür ve spor kulübüne kayıt ettirdiğini söyledi.
Bilirkişi kusurlu buldu, 7 sene sonra görülen birinci duruşma ertelendi
Dava evrakındaki 14.07.2021 tarihli uzman raporunda İstanbul Otizm Spor ve Ömür Kulübü Merkezi’nin “görevlerini yerine getirmeyerek kusurlu bulunduğu” belirtildi. Raporda ayrıyeten Barış Gödekoğlu’nun bedeninde, bisiklet kazasından evvel ailesi tarafından fark edilen morluklara yönelik, kulübün, bisiklet oturağından kaynaklandığını söylediği açıklamasının da “Bu durumun mümkün olduğu söylenemez” görüşüne yer verildi. Başka mağdur Ahmet Şoför ile ilgili olarak da raporda “özel öğrenci kümesinde olan ergenlere yaklaşımın sonucunun arbede olması kabul edilemez” denildi.
İlk duruşması 20 Haziran’da görülen davanın eksper raporunda otizm merkezinin kusurlu olduğuna kanaat getirildi. Şikayetten yaklaşık 7 sene sonra görülen duruşmanın ikinci celsesi 21 Aralık tarihine ertelendi.
“Denetim, kurumun inisiyatifinde”
T24’ün ulaştığı ‘Özel Eğitim Kurumu’ yöneticisine nazaran maddelerdeki açıklar, özel eğitim kurumlarının denetlenmesini ‘kişinin inisiyatifine’ bırakıyor. Kaynaktan edinilen bilgiye nazaran rastgele bir bakanlığın denetlemesi olmadan açılan özel eğitim kurumları, vergi dairelerine bağlı. Otizmli bireylerin bakımından sorumlu eğitimcilerin diplomaları ve yeterlilikleri de yalnızca ilgili kurumun inisiyatifine kalmış durumda.
Yönetici; “Özel eğitim kurumlarında kontrol olması gerekiyor, lakin bizim yapabileceğimiz bir şey yok. Büsbütün kurumun kendi inisiyatifinde. Kontrol ise muamma.” dedi.
T24 tarafından görüşleri alınmak üzere aranan kurumlar, kontrol ve yönetmelik konusunda bilgi vermekten kaçındı.
