Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasil Bodnar, Türkiye’nin Moskova’ya yönelik yaptırımlara katılmasını istediklerini ve Rusya ile işbirliğini kısıtlamasını istediklerini söyledi. Bu talepleri Ukraynalı yetkililerin her düzeyde lisana getirdiğini vurgulayan Bodnar, “Lakin bu hâkim bir ülke olarak Türkiye’nin kendisinin vereceği bir karar ve biz hürmet duyacağız” dedi.
T24‘e yaptığı açıklamalarda Türkiye’nin Rusya ve Ukrayna ortasındaki barış müzakerelerinde üstlendiği kolaylaştırıcı rolden duydukları memnuniyeti lisana getiren Bodnar, “Türkiye’nin mevcut krizdeki pozisyonu nedeniyle bölgeye barışı rastgele bir ülkeden daha süratli getirebileceği” değerlendirmesini yaptı.
Türkiye’nin yaptırımlara katılmamasından ve Rus oligarklar için inançlı liman haline getirilmesi olasılığından şad olmadıklarını söyleyen Büyükelçi Bodnar, “Tüm müttefiklerimize söylüyoruz; Rusya’yla yapılan iş birliği onlara savaşı devam ettirme imkânı veriyor” dedi. Bodnar, “Batılı ülkeler güç için Rusya’ya, Ukrayna’ya savunma için verdiklerinden daha fazla para verdiklerini kabul ediyor” transferinde bulundu.
Bodnar, yakında savaşta tahrip olan Ukrayna’yı tekrar inşa etme fırsatı bulacaklarını ve Türk şirketlerin bu süreçte rol oynayabileceğini tabir etti, lakin Rusya’da faaliyet gösteren şirketlere bu kapının kapanacağını vurguladı.
Ukrayna, barış mutabakatı kapsamında ortalarında Türkiye de bulunan 8 ülkenin garantör rolünü üstlenmesini ve gelecekteki potansiyel hücumlar karşısında Ukrayna’yı muhafaza kelamı vermelerini istemişti. Bodnar, “Davet edilen tüm ülkeler katılmaya hazır olduklarına dair bir şeyler söyledi. Türkiye prensipte garantör ülke olmayı kabul etti. Artık bu garantörlüğün kapsamı konusunda temaslar yapılıyor ve hangi devletin ne yapabileceği konuşuluyor. Lakin biz yalnızca kâğıt üzerinde garantiler istemiyoruz” dedi.
“Gelecek için garantör ülke yardımı gerekiyor”
Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Bodnar’ın T24’ün sorularına verdiği karşılıklar şöyle…
– Birinci olarak Buça’daki gelişmeler hakkında bir soru sormak istiyorum. Bölgede çekilmiş müthiş fotoğraflar gördük. Devlet Lideri Volodomir Zelenski, Putin ve müttefiklerinin savaş suçluları olarak yargılanması gerektiğini söylüyor. Tıpkı vakitte Ukrayna, Rusya ile barış sürecini devam ettirmek durumunda. Bir ülkenin, savaş hatası işlemekle suçladığı bir ülkeyle barış yapması mümkün mü? Kiev, bu ikisi ortasında orta yolu nasıl bulabilir?
Ukrayna’ya ilginiz ve yanlışsız bilgiler verdiğiniz için teşekkür ederiz. Bugünlerde en kıymetli olan şey, gerçek.
Birebir vakitte bu savaşı bitirmemiz gerekiyor. Zira tüm savaşlar bir mutabakat, barış antlaşması yahut ismine ne demek isterseniz onunla sona erer. Doğal ki bu antlaşma yahut dokümanda yalnızca saldırgan ülke Rusya ve savunma yapan ülke olan Ukrayna olmayacak. Öteki ülkeler de olacak. Bu ülkeler garantör ülkeler olabilir. Garantör ülkelerin bize gelecekte bu savaşın tekrarlanmaması için yardım etmesi gerekiyor. Şayet Rusya gelecekte bize yahut diğer bir ülkeye saldırırsa buna karşı garantörler gerekiyor.
– Birebir vakitte bilhassa Rus medyasında Ukraynalı kümeler, askerler yahut milislerin esir alınan Rus askerlerine azap ettiğine dair tezler var. Bu hususta ne yorum yaparsınız?
Birinci olarak bilgi savaşı devrinde yaşadığımızı söylemem gerekiyor. Rusya geçersiz haber güçleri tarafından Ukrayna ordusunu suçlamak için geçersiz evraklar yaratabiliyor.
Biz tüm askerlerimize savaş kurallarına uymaları gerektiğini ve tutsaklara maddelere uygun formda davranmaları gerektiğini söyledik. Öbür taraftan bu türlü şeyler olmuş olabilir ve dikkatli bir halde incelenmelidir. Hem bizim yetkililerimiz hem de milletlerarası otoriteler tarafından incelenmelidir. Bir hukuk devleti olarak Ukrayna, bu suçlamalar konusunda keşif yapmaya ve incelemeye; yargıya gerekli açıklama ve yardımı yapmaya; gerekirse de bu kabahatleri işleyenleri sorumlu tutmaya hazırdır. Bu Ukrayna’nın, Ukrayna askerleri tarafından işlendiyse savaş kabahatlerini saklamayacağı manasına geliyor. Her şey incelenmeli ve olgularla kanıtlanmalıdır. Fakat bunu yapan Rus medyası olamaz. Bunun gerçek olup olmadığını milletlerarası bir kurum kanıtlamalı.
Kırım ve Donbas için ‘statü’ müzakeresi
– Dediğiniz üzere barış müzakereleri devam ediyor. Savaşın başından beri öne çıkan mevzulardan biri, savaştan iki gün evvel Moskova tarafından tanınan Donetsk ve Luhansk Halk cumhuriyetleri ile Rusya tarafından 2014’te ilhak edilen Kırım’ın durumu oldu. Bu bölgeler hakkında müzakereler yapılabileceği ile ilgili haberler çıksa da Zelenski ‘Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün’ masaya yatırılamayacağını söyledi. Kiev’in ülkenin güneyi ve doğusu konusundaki duruşu nedir? Barış antlaşması sonucunda Donbas yahut Kırım’ın statüsü konusunda bir referandum yapılabilir mi?
Evet bunlar haklı sorular ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşını takip eden herkesin aklına gelecektir.
Birinci olarak Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenliği tartışılabilecek hususlar değillerdir. Bu kesin. Biz hem Kırım’ı hem de ülkenin doğusundaki Donbas’ı Ukrayna toprağı kabul ediyoruz. Lakin savaş 24 Şubat’ta başlamadı, Rusya’nın Kırım’ı işgal ettiği 2014’ün Şubat’ında başladı. Gerçek savaşın, gerçek saldırganlığın başlangıcı budur. Memleketler arası Ceza Mahkemesi kararı, Ukrayna topraklarında silahlı milletlerarası çatışmanın en azından 2014’ün Haziran ayından bu yana var olduğunu söylüyor. Yani bu bölgelerde farklı bir durum olduğunu söyleyebiliriz. Kırım’ın işgali ve Donbas Savaşı’ndan sonra finalize edilen Minsk Antlaşmaları bir taviz olarak gündeme gelecektir. Kırım’ın ve Donbas’ın işgal edilen kısımlarının statüsü temel bir barış antlaşması yahut şimdiki tabirle garantiler antlaşması imzalandığında müzakere edilebilir. Bu antlaşma bize mümkün tarafsız duruşumuz konusunda garantiler verecektir. Fakat bunu söylemek, bu toprakların diğer bir ülkeye ilişkin olduğu fikrine katıldığımız manasına gelmez. Yalnızca statülerini ve onları nasıl geri döndüreceğimizi müzakere etmeye hazır olduğumuz manasına geliyor. Bunun çabucak yapılması için ısrarcı değiliz lakin bu sorular temel antlaşmada gündeme gelebilir yahut öbür bir antlaşmayla yapılabilir. Lakin bu topraklardan vazgeçmeyeceğimiz; yalnızca askeri yollarla değil, barışçıl yolla geri döndürmeye hazır olduğumuz göz önünde bulundurulmalıdır. Mevzu bu kadar kolay.
– Son yıllarda yalnızca Ukrayna’daki savaş değil; Suriye ve dünyanın öbür yerlerindekiler de bize savaşın bu yüzyılda ne kadar değiştiğini gösterdi. Dediğiniz üzere bilgi savaşı Ukrayna’daki savaşın öne çıkan hususlarından biri oldu; bilhassa toplumsal medya ve kitle irtibat araçları göz önünde bulundurulduğunda. Türkiye’de sıkça konuşulan mevzulardan biri de halk ortasında Kremlin yanlısı telaffuzların yaygınlığı oldu. Moskova yanlısı medya Türkiye’de de ağır faaliyet gösteriyor. Kiev’in ve Ukrayna’nın dünyanın dört bir yanındaki diplomatik misyonları bu durumla uğraş için ne yapıyor?
Birinci olarak Kremlin’in telaffuzları ve medyasının Türkiye’de çok tanınan olduğu konusunda size katılmadığımı söylemek isterim. Bence sayıları az ve Türk toplumunu fazla kapsamıyor. Türk toplumu objektif haberi çoğunlukla Türk medyasından alıyor. Alışılmış Batı zıddı ve ABD tersi telaffuzlarla ilgili biraz kahır var; bu da anketlere yansıyor. Lakin son kamuoyu anketlerine bakarsanız Türk halkının yüzde 80’i Rusya’nın Ukrayna’ya karşı saldırganlığını desteklemediğini söylüyor. Bu Türk halkının Rusya’nın Ukrayna’ya açtığı savaşa nasıl baktığını ve halini açıkça gösteriyor. Biz fikirler için savaşmıyoruz. Biz yalnızca elimizdeki gerçek bilgileri veriyoruz. Nasıl savaşıyoruz, nasıl savunma yapıyoruz, nasıl halkımız acı çekiyor, kaç can kaybı var ve hangi savaş kabahatleri işlendi. Bunları anlatıyoruz.
Aslında bizim misyonumuz doğruyu söylemek ve yardım istemek. Burada yaptığımız konusunda bana farklı makamlar dayanak aldığımızı hissettiriyor. Yani Rus telaffuzları ve Rusya’nın savaşı haklı gösterme teşebbüsleri hiç dayanak bulamadı. Onları çok az insan inançları ve hayat şartları yahut tahminen de diğer nedenlerden destekliyor. Ancak Türk halkının büyük çoğunluğu Ukrayna’nın tarafında ve bunu her gün hissediyoruz.
“Dost Türkiye diplomatik görüşmelerde adil davranıyor”
Biz Türkiye’ye yaptırımlara katılmalarını ve Rusya’yla iş birliğini kısıtlamalarını istediğimizi daima söylüyoruz. Bizim bu husustaki duruşumuz açıkça bu. Bu duruşumuzu da her düzeyde lisana getiriyoruz. Lakin bu Türkiye’nin kendisinin vereceği bir karar ve alacakları her karara hürmet duyuyoruz. Zira Türkiye hükümran bir ülke. Bunu kabul etmekten mutluyuz. Diplomatlarla görüşmelerde de adil davranıyor.
Bir öbür husus ise Türkiye’nin kolaylaştırıcı ve arabulucu ülke olarak değerli bir rol oynaması. Bu Türkiye’ye barışı rastgele bir ülkeden daha süratli bir halde getirebilecek özel bir pozisyon sağlıyor. Zira Türkiye’nin hem Rusya’yla teması var ve hem de Ukrayna ile de yakın stratejik partnerliği var. Bu sayede birkaç çeşit görüşme ve müzakere yapıldı. Antalya’da başladı; Bakan Çavuşoğlu Moskova’ya gitti ve sonra Lviv’i ziyaret edip bakanımızla görüştü; sonra İstanbul’da bir ortaya geldik. Biz bu sürecin -format ne olursa olsun- devam etmesi gerektiğini ve Belarus’un yerini alabileceğini düşünüyoruz. Zira Belarus düşman bir ülke. İşgalci güçlerin toprakları ile hava alanını kullanmasına müsaade vererek saldırganlığı destekliyorlar. Lakin dost ülke olan Türkiye’de düzgün bir hava ve muahedenin sağlanması için takviye var. Geçen hafta yapılan görüşmeleri hatırlayın; umut veriyor.
Ancak tüm bunların yanında işgalci ve saldırganlarla çalışılmamasını istiyoruz. Zira bu tıpkı vakitte Rusya’ya savaşı devam ettirme fırsatı veriyor. Durum bu. Yalnızca Türkiye’den değil, dünyadaki tüm ülkelerden bunu istiyoruz. Batılı ülkeler güç için Rusya’ya Ukrayna’ya savunma için verdiklerinden daha fazla para verdiklerini kabul ediyor. Bu çok açık bir sinyal. Haydi bunu aşalım ve savaşı daha süratli bitirmek için Rus ordu makinesini erzaklarından edelim.
“Türk şirketleri Ukrayna’da yapacak çok fazla iş bulabilir, ancak…”
Bunu takiben şunu sorayım; sonuncusu perşembe günü Wall Street Journal’da olmak üzere, Ankara’nın Batı yaptırımlarına katılmaması sonucunda Türkiye’nin Rus oligarklar ve Kremlin yanlılarının parası için inançlı liman haline gelebileceği konusunda birçok haber yapıldı. Bu bahisteki fikirleriniz nelerdir?
Dediğim üzere bu durumdan mutlu değiliz. Tüm partnerlerimize bu mevzudaki tasalarımızı lisana getiriyoruz. Lakin başka taraftan Türkiye’ye nasıl karar almaları gerektiği konusunda baskı yapmıyoruz. Son olarak şunu diyoruz: Kelam konusu olan şeyler itibar, ikincil yaptırımlar, Ukrayna piyasasında mümkün iş birliği. Şunu dört gözle bekliyoruz: Savaşa ve rüzgârın büsbütün bizim tarafımıza dönmemesine karşın artık yakında Ukrayna’yı tekrar inşa etmeye başlayacağımıza inanıyoruz. Yapacak çok iş olacak; bu da dünyanın dört bir yanındaki ülkeler için kıymetli. Türk şirketleri de deneyimleri ve imkânlarıyla Ukrayna’da yapacak çok fazla iş bulabilir. Lakin bu şirketler Rusya’da çalışıyorlarsa, tıpkı vakitte Ukrayna’da iş yapabilme fırsatı bulabileceklerini sanmıyorum. Felsefi açıdan daha çok soru olabilir, lakin somut durum bu. Biz görüşlerimizi epeyce açık ve adil biçimde paylaşıyoruz.
Barış imzası Türkiye’de atılabilir
– Konuştuğumuz üzere mevcut savaşta Türkiye arabuluculuk ile kolaylaştırıcı ülke olmak ortasında bir rol üstlendi. Süreç Antalya ve Dolmabahçe’deki görüşmelerle devam etti. Artık farklı kaynaklarda Türkiye’de Putin ve Zelenski ortasında bir görüşme yapılabileceği konuşuluyor. Moskova buna biraz daha uzaklıklı durarak evvel görüşmelerde belli bir yol kat edilip antlaşmanın hazır olması gerektiğini söylüyor. Türkiye’de bu türlü bir görüşme yapılması konusunda ilerleme kaydedildi mi?
Yalnızca görüşmek için görüşmeye gerek olmadığını yeterli bilirsiniz. Müzakere sürecini tamamlamalı, kaidelerin ne olduğunu; neyin kabul edilebilir neyin kabul edilemez olduğunu anlamalıyız. Bizim kırmızı çizgimiz, ateşkesin sağlanması ve Rus kuvvetlerinin en azından 23 Şubat’ta bulundukları hatta dönmeleridir. Diğer bölgelerin işgalini ve savaş alanının iyileştirilmesinin konuşulmasını kabul etmeyeceğiz.
Geçen hafta İstanbul’da kaydedilen ilerlemeye karşın Rusya askerlerini tekrar gruplamaya başladı ve yüksek ihtimalle Donbas’taki güçlerimizi kuşatarak daha fazla bölge almaya çalışacak ve güneyde ilerleme teşebbüslerini sürdürecek. O yüzden hücum olasılıklarının devam ettiği bu kurallarda devlet liderlerinin yakın vakitte bir ortaya gelebileceğini düşünmüyorum. Lakin müzakere heyetleri taslak dokümanı hazırladığında ve imzalanmaya hazır olduğunda bu toplantının Türkiye’de yapılmasının mümkün olduğunu düşünüyorum.
Mevzuyu sonunda burada kapatmanın adil olacağına inanıyorum. Bu görüşmede yalnızca Putin ve Zelenski’nin değil, artık olduğu üzere yalnızca izlemek yerine bölgede barışı muhafazadan sorumlu olacakları manasına gelecek yükümlülüklerini üstlenmek üzere garantör ülkelerin de olması gerektiğini düşünüyorum. Zira şu anda dünya güvenlik sistemi işe yaramıyor. BM ve AGİT üzere milyarlarca dolar katkı sağladığımız tertipler hiçbir mana söz etmiyor. Kızılhaç bile vazifesini tam manasıyla yerine getiremiyor. Tekrar yapılanması gereken birçok milletlerarası tertip var. Tahminen yeni bir sistem üzerine konuşulabilir. Geçen günlerde Devlet Lideri Zelenski, BM Güvenlik Konseyi’ne yaptığı konuşmada yeni bir doküman ve Kiev’de kurulacak lakin yalnızca Ukrayna’nın değil tüm bölgenin güvenliğini sağlayacak yeni bir memleketler arası kol konusunda somut bir fikir sundu.
“Rusya, Ukrayna’ya yaptığı zulmün bedelini ödemeli”
– Müzakere heyetleri geçen hafta buradayken siz de İstanbul’daydınız. Bu görüşmelerin akabinde hem Moskova hem de Kiev barış süreci hakkında daha optimist açıklamalarda bulundu. Uzmanların savaşın ne kadar süreceği, barış sürecinin ne kadar müddette tamamlanacağı ve hatta potansiyel ateşkesin sürdürülebilir olup olmadığı konusunda çatışan fikirleri bulunuyor. Sizce barış süreci yakında sonuç verecek mi?
Evet, evet, evet. Muhakkak. En başta da söylediğim üzere tüm savaşlar barış antlaşmaları yahut benzeri okümanlarla sona erer. Artık muhtaçlığımız olan Ukrayna’ya karşı işlenen tüm savaş cürümlerine karşın diplomatik teşebbüslerimize devam etmek. Devlet Liderimiz, müzakere grubunun Adalet Bakanlığı ve birtakım avukatlarla çalışarak bu taslak antlaşma üzerinde çalışmasını sağlayacak bir karar alacak. Bu takım tıpkı vakitte Rusya’nın (savaş suçlarından) sorumlu tutulması için çalışacak.
Barışı sağlamak farklı, Rusya’nın sorumlu tutulmasını sağlamak başka. Zira askeri cürümlerin ve Ukrayna’ya yapılan zulmün bedeli ödenmeli. Ödemesi gereken ise Rusya. Bu mevzu barış antlaşmasıyla sonlanmayacak. Askeri cürümler çok vahimdir. Savaşta askerlerimiz ve vatandaşlarımız öldürüldü. Bu berbatlığı ileride tekrarlamamaları için sorumlu tutulmaları gerek.
“Kâğıt üstünde garanti, bizi 19. yüzyıl tarzı kolay askeri saldırganlıktan korumadı”
– Son olarak Ukrayna’nın Rusya’nın talebini kabul ederek tarafsız ülke olmayı düşündüğünün konuşulduğunu biliyoruz. Tıpkı vakitte Ukrayna’nın barış antlaşmasında garantör ülkeler olmasını istediğini de biliyoruz. Ukrayna’nın biri Türkiye olmak üzere 8 ülkenin garantör olmasını istediği biliniyor. Bu garantör ülkelerin NATO Antlaşması’nın 5. hususunun bir benzerine imza atarak mümkün bir hücum durumunda Ukrayna’yı savunma garantisi vermesi isteniyor. Bahsi geçen ülkeler bu türlü büyük bir güvenlik taahhüdünü kabul edeceklerine dair sinyaller verdi mi?
Evet, doğal. Davet edilen tüm ülkeler katılmaya hazır olduklarına dair bir şeyler söyledi. Türkiye prensipte garantör ülke olmayı kabul etti. Artık bu garantörlüğün kapsamı konusunda temaslar yapılıyor ve hangi devletin ne yapabileceği konuşuluyor. Fakat biz yalnızca kâğıt üzerinde garantiler istemiyoruz. 1994’te bu türlü garantiler vardı ve işe yaramadı. Temel antlaşmaya nazaran Rusya’nın da birtakım yükümlülükleri vardı; bunlara uymayıp işgale başladılar. Tıpkı vakitte güvenlik sağlaması gereken öteki milletlerarası evraklar de vardı ve hiçbir işe yaramadılar. Bizi içinde yıkımlar, yerinden etmeler, tecavüzler ve savaşta olabilecek her şey olan bu 19. yüzyıl tarzı kolay askeri saldırganlıktan korumadılar. Dünya artık bile onları durduracak kadar tesirli davranmıyor. Kimi ülkeler hâlâ işbirliği vb. üzere şeyleri düşünüyor. Onlara hâlâ olağan insanlarmış üzere davranılması gerektiğini mi düşünüyorsunuz? Askerlerin anneleri yahut eşleriyle yaptığı konuşmalardan erişilen kesitlere bakın. Daha fazla bilgisayar, spor giysisi ve çocukları için ayakkabı istiyorlar. Husus yalnızca Putin değil. Sivillerimizi Putin vurmuyor, Rus halkı vuruyor. Rus halkı Putin’in katliamlarına takviye veriyor. Bu sebeple onlar da sorumlu tutulmalı. Bildirimiz açıkça budur.
– Umuyoruz ki barış görüşmeleri yakında sonuç verir ve bu savaş durur…
Savunma kapasitesiyle barış süreci, yalnızca barış sürecinden çok daha fazla işe fayda.
